praatplaat toekomstverhaal veldtraject passend onderwijs ministerie onderwijs, cultuur en wetenschap effectief communiceren stip op de horizon tekening

Waar moet passend onderwijs naartoe?

Toekomstverhaal

Op deze pagina vind je de praatplaat met ideeën en wensen voor de toekomst van passend onderwijs. Het resultaat komt voort uit twee bijeenkomsten (maart 2020) met in totaal 80 deelnemers, waarin gesprekken zijn gevoerd met mensen die dagelijks met passend onderwijs te maken hebben. De centrale vraag tijdens de bijeenkomsten was:

waar moet het met passend onderwijs naartoe?

De deelnemers bespraken deze vraag rond de thema’s: ondersteuning in de klas en in de school, de positie van de leerling en de positie van de ouders, de rol van de schoolleider en schoolbestuurder, de rol van het samenwerkingsverband en de verbinding tussen zorg en onderwijs. De opbrengst van de gesprekken zie je in onderstaande tekening. Verderop worden delen van de tekening verder toegelicht.

Toekomstverhaal praatplaat voor het veldtraject passend onderwijs Ministerie opdrachtgever visueel evalueren stip aan de horizon visie tekaar

Overzicht van ideeën van het veld voor de toekomst

De praatplaat laat de ideeën van deelnemers zien voor de toekomst van passend onderwijs. Deze ideeën hebben zij gedeeld tijdens de bijeenkomsten. Vanuit de worstelingen, maar ook vanuit wat er nu juist goed gaat, is nagedacht over hoe het passend onderwijs er in de toekomst uit zou moeten zien. De vele ideeën zijn hier samengevat.

veldtraject passend onderwijs tekenen idee transformatie sneltekenen strategie voorbeeld visual storytelling

Deelnemers hebben als hoofddoel voor de toekomst benoemd om het welzijn en de ontwikkeling van leerlingen met een ondersteuningsbehoefte centraal te zetten. Alle ideeën voor de toekomst dragen daar direct of indirect aan bij. Er is niet één idee en ook niet één partij die de sleutel in handen heeft voor perfect passend onderwijs. De huidige praktijk moet verbeteren. Niet radicaal anders, maar op alle fronten beter.

De praatplaat laat zien dat deelnemers veel ideeën hebben. Samen moeten die voor goed passend onderwijs zorgen. Op alle niveaus is daarvoor kennis, kunde, bereidwilligheid bij individuen en partijen nodig. Maar ook vereenvoudiging van geldstromen en goede inzet van budgetten. Daarnaast is er meer helderheid nodig over wat de kaders van het passend onderwijs zijn, zoals wat de zorgplicht inhoudt, en moet goed toegezien worden op de naleving daarvan. De algehele kwaliteit moet daarbij een boost krijgen. Tegelijkertijd moet er voldoende lucht en ruimte zijn waarbinnen mensen en partijen lef tonen, aan de slag gaan met creatieve oplossingen en ook af en toe de grenzen durven op te zoeken.

positie leerling leraar passend onderwijs evaluatie veldtraject visueel notuleren praatplaat

Positie leerling en ouders

Deelnemers zien in de toekomst een sterkere positie voor leerlingen. Zij kunnen meepraten over de ondersteuning die zij nodig hebben. Graag met ouders, maar ook af en toe bewust even zonder. Al van jongs af aan kunnen leerlingen heel goed aangeven wat ze nodig hebben. Dat gaat soms om kleine zaken in de school of klas die voor de leerling direct al een verschil kunnen maken, zoals het verhangen van een klok.

Het betrekken van leerlingen in de gesprekken over ondersteuning moet structureel zijn: vastgelegd in een stappenplan of misschien zelfs verankerd in wetgeving. Als er een voorstel voor ondersteuning is, kan de leerling daar ook wat over zeggen. Leerlingen moeten op iets kunnen terugvallen waardoor ze echt gehoord worden. Verhalen van ervaringsdeskundige leerlingen kunnen scholen helpen om hun ondersteuning aan leerlingen te verbeteren.

Deelnemers zien ook voor ouders een stevigere positie. Zij zijn gelijkwaardig gesprekspartner in de gesprekken die gericht zijn op de ondersteuning van hun kind. Ze worden goed geïnformeerd over wat een school voor hun kind te bieden heeft en krijgen een eerlijk beeld als dat aanbod er (nog) niet is. Het is wenselijk dat zij het beeld, wat zij van hun kind thuis hebben, ook kunnen inbrengen in de gesprekken en de bepaling rondom ondersteuning. Hun oordeel weegt mee.

Evaluatie tekening Ministerie van onderwijs over positie ouder en leerlingen visualisaties

Wanneer de ouders met de school/scholen lastig tot een oplossing komen, worden zij, ondersteund door een onafhankelijk persoon die verstand van zaken heeft, weet wat de rechten en mogelijkheden zijn en kan helpen bij hun casus. Daarnaast kan een informatiepunt waar ouders elkaar helpen prettig zijn. Hulp in de trant van ervaringen delen, maar ook zien wat voor oplossingen er elders bedacht worden.

visualiseren visie toekomst stip op horizon strategie uitdenken strategie workshop verslag van een vergadering

Ondersteuning in de klas en in de school

Deelnemers geven aan dat de ondersteuning van leerlingen, vooral in het primair onderwijs, met name in de relatie leerkracht/leerling plaatsvindt. De leerkracht biedt passende ondersteuning ten behoeve van de ontwikkeling en het welzijn van de leerling. Deelnemers vinden dat de leerkracht kennis en materiaal tot zijn beschikking moet hebben en gedreven moet zijn om passende ondersteuning te kunnen bieden. Hij is daar autonoom in, maar staat zeker niet alleen. Ook moet er zorg gedragen worden voor het welzijn van de leerkracht “krijgt hij het gecheft”?

In scholen moet er ondersteuning zijn, onder andere door een goed opgeleide ib’er/ondersteuningscoördinator. Deze persoon coacht, coördineert de ondersteuning in de school en heeft overzicht in wat er in de school wel en niet mogelijk is. Ook speelt de ib’er/ondersteuningscoördinator een rol in de verbinding met de zorg en de jeugdhulp. Zij spreken de taal van de zorg én het onderwijs en helpen bij de afstemming hiertussen. Ook als het gaat om het ontlasten op het gebied van administratie, spelen zij samen met de schoolleider een rol.

praatplaat in de klas onderwijs passende ondersteuning leerling zorg kind ib-er ondersteuning helder communiceren boodschap overbrengen

Vooral in het voortgezet onderwijs vindt de ondersteuning van leerlingen in de klas plaats, maar ook juist daaromheen. Deelnemers vinden het wenselijk dat in elk geval de mentor gesprekken voert met de leerling over hoe het gaat met de leerling en wat hij nodig heeft. Maar het kan ook iemand anders zijn met wie het goed klikt, zoals de ondersteuningscoördinator. Belangrijk is dat er één aanspreekpunt is waar de leerling altijd terecht kan.

ondersteuningscoordinator school passend onderwijs speciaal onderwijs visuele communicatie visie en strategie visueel verslag

Deelnemers geven aan dat het van belang is dat de ontwikkeling en het welzijn van de leerling centraal staat. De ontwikkeling binnen school, maar ook met oog naar de toekomst. Hoe kunnen de volgende stappen er voor de leerling uitzien op weg naar een beroep? Daarbij merken deelnemers op dat het in het zonnetje zetten van leerlingen, zeker leerlingen met een ondersteuningsbehoefte, heel positief kan werken. Komt een leerling niet zo goed mee in de leerstof maar blinkt hij wel uit in iets anders? Benoem dat en geef complimenten! Dat geeft leerlingen zelfvertrouwen.

positie leerling in school passend onderwijs ministerie ocw animatie tekening strategische communicatie storytelling tekenen volwassenen

Samenwerking tussen diverse schooltypes

Het is nodig dat speciaal onderwijs en regulier onderwijs beter samenwerken. Namelijk om onderling expertise uit te wisselen en om te zorgen dat de doorstroom van leerlingen van regulier naar speciaal én andersom soepel verloopt. Dat geldt zowel voor po als vo.

Praatplaat doorstroming speciaal onderwijs regulier onderwijs Ministerie OCW tekening voorbeelden visueel denken tekening

Tussen po en vo is een warme overdracht gewenst. Door kennis uit te wisselen kan de leerling ook in het vo weer snel en adequaat ondersteund worden.

visualisatie schoolleider directeur ouders zorgplicht kind visueel maken visie

Rol van de schoolleider/schoolbestuurder

De schoolbestuurder zorgt voor een visie op het passend onderwijs in de school. Bestuurders zijn verantwoordelijk voor de naleving van de zorgplicht. De bestuurder zorgt dat er genoeg middelen zijn om de ondersteuning in de school te organiseren, zoals geld en de juiste mensen. Hij/zij zorgt ook voor een goede verbinding met andere scholen in de regio en voor genoeg ruimte om expertise uit te wisselen en van elkaar te leren.

De schoolleider heeft zicht op wat er binnen de school aan ondersteuning geregeld kan worden, en is er ook om ouders te steunen in hun zoektocht, bijvoorbeeld door het geven van goede informatie over de ondersteuningsmogelijkheden. Hij/zij onderzoekt ook waar de ruimte in de regels zit en zoekt soms de rek daarin op. Zo komt hij/zij tot creatieve oplossingen. De Inspectie denkt mee in de zoektocht naar ruimte in de regels.

beeld schoolleider inspectie ruimte in de regels visueel onderzoeken tekenaar

Ook zorgt de schoolleider voor het gesprek met leerkrachten, mentoren, ib’ers en ondersteuningscoördinatoren: welke ideeën zijn er over de ondersteuning in de school? Hoe kunnen we die met elkaar waarmaken? Wat is daarvoor nodig? Welke middelen zijn beschikbaar? Ze geven rugdekking aan leerkrachten en zorgen ervoor dat de ondersteuning in de school en in de klas ook echt voor elkaar komt.

illustratie visueel denken kennis delen tekening schoolleider leraren passend onderwijs

Rol van het samenwerkingsverband

Deelnemers vinden een goed functionerend samenwerkingsverband (SWV) essentieel om invulling aan passend onderwijs in de regio te geven. Het SWV moet daarvoor zodanig zijn ingericht dat het onafhankelijkheid waarborgt ten opzichte van de individuele scholen. Sommige deelnemers pleiten voor een onafhankelijke directie/bestuur.

praatplaat samenwerkingsverbanden training workshop leren tekenen communicatie en organisatie infographic proces

Het SWV heeft een visie op passend onderwijs in de regio en de verantwoordelijkheid om hierop te sturen. Daarbij dragen zij met de schoolbesturen zorg voor een dekkend aanbod in de regio. Zij weten wat het aanbod in de regio is, waar er creatieve oplossingen bedacht worden en waar er hiaten zijn waar nog invulling nodig is. Ze hebben beschikking over het budget om passend onderwijs mogelijk te maken. Daarbij hebben zij idealiter ook budget voor het uitvoeren van lichte zorgtaken in de scholen. Zij vervullen in de regio een rol in het samenbrengen van zorg en onderwijs. Gemeenten zijn daarin partners. Ook zijn zij aan zet als het gaat over kennisdeling en delen van expertise tussen reguliere en speciale scholen.

beeld gemeente en zorg passend onderwijs samenwerkingsverbanden overzicht tekeningen event brainstorm

In de toekomst zou kunnen worden gezorgd voor betere aansluiting tussen de jeugdzorgregio’s en de regio’s van de SWV’en.

Landelijke norm, toezicht en ruimte

De roep om een landelijke norm voor wat passend onderwijs is, komt vooral voort uit de regionale verschillen en de verschillen binnen de regio. Het moet duidelijk worden wat de rollen en verantwoordelijkheden zijn van de diverse spelers binnen het passend onderwijs. “Zo weten we van elkaar wat je kunt verwachten.” Een landelijke norm moet dan vooral voortborduren op situaties waar passend onderwijs nu goed gaat.

Met een landelijke norm is ook toezicht door de Inspectie gevraagd. Er moet beter toezicht zijn op het naleven van de zorgplicht door scholen en de zorg voor een dekkend aanbod in de regio door samenwerkingsverbanden. Naast de roep om een landelijke norm en toezicht volgt ook de vraag om meer ruimte. Dat lijkt tegengesteld. Maar de ruimte is gericht op het samen ontdekken (ook met de Inspectie) hoe het ook kan en daarbij de randen van de kaders opzoeken. Ruimte om te komen tot creatieve oplossingen voor leerlingen die tussen wal en schip vallen of thuis zitten. Aangedragen ideeën zijn het inrichten van deeltijdonderwijs of het bieden van een budget aan ouders voor een zeer specifieke oplossing voor hun kind.

Inclusief onderwijs?

Over inclusief onderwijs is gesproken als ‘stip op de horizon’. Integrale kindcentra, waarbij speciaal en regulier onderwijs én (lichte) zorg samen onder één dak zitten, is genoemd als mogelijke vorm om invulling te geven aan dit perspectief. Ook is besproken dat in het hier en nu het passend onderwijs verbeterd moet worden en parallel daaraan de discussie te voeren over hoe te komen tot (meer) inclusief onderwijs.passend onderwijs illustratie inclusief onderwijs stip op horizon visie strategie tekening verbeelding inhuren